Historia i działalność kabaretu



Geneza Kabaretu „Rzep”


Kabaret „Rzep powstał w roku 1970 datuje się wtedy pierwszy występ publiczny.
Kabaret  powstał i  z potrzeby „serc”  jak i potrzeby chwili.
Zmorą codziennego życia środowiska krzczonowskiego były mniejsze i większe niedomagania instytucji i jednostek odpowiedzialnych za wszelkiego rodzaju  nieprawidłowości .
    Biurokratyczna administracja, „bzdurne przepisy, „kołtuństwo”, zacofanie, niedostateczne zaopatrzenie a nade wszystko „zła robota”, to materiał, który nie uszedł uwagi miejscowego poety Józefa Małka bezkompromisowo krytykującego, szczególnie w najbliższym otoczeniu, które dobrze znał, wszelkie przejawy zła społecznego.
W tym czasie w Krzczonowie, szczególnie w zakresie intensywnej działalności społecznej i pedagogicznej znaczną rolę odgrywała nauczycielka miejscowej szkoły, jednocześnie  przewodnicząca Gminnej Rady Kobiet- Leokadia Ruchlicka.
Leokadia Ruchlicka w okresie powojennym prowadziła zespół  artystyczny dorosłych , prowadziła zespół teatralny w szkole. Tak wspomina  tamte czasy„ ….To był mój pierwszy poważny eksperyment. Postanowiłam prowadzić zespół rozwojowy od I klasy szkoły podstawowej. Dzieci wystawiały znane bajki, a stopniowo, kiedy dorastały przekształcaliśmy nasz zespół w grupę taneczną. Posypały się wtedy wyróżnienia i nagrody, Później był zespół mandolinistów. Przygotowałam też fragmenty „Wesela krzczonowskiego”.
Pani Leokadia Ruchlicka ciesząca się dużym zaufaniem społeczeństwie krzczonowskim, zgromadziła wokół siebie w tym czasie grupę młodych, pełnych zapału i energii ludzi
Należeli do nich: Barbara Czerniak, Edward Szafraniec, Kazimierz Buda, Krystyna Mysłowska, Feliks  Krzyszczak. Na wspólnych spotkaniach postanowili wykorzystać talent miejscowego poety Józefa Małka na polu satyry Józefa Małka  na polu satyry. Największym interpretatorskim sprzymierzeńcem utworów Małka, pełnych szczerej prostoty,  zdrowego humoru,  bystrości obserwacji, okazały ale równie proste melodie ludowo  wzięte  z rodzimego folkloru  i innych taranów Polski. Powszechnie znane melodie ludowe, a także popularne piosenki z nowymi już tekstami, zdobyły sobie szybko rozgłos, a kabaret, bo taką formę od samego początku przybrał zespół, zyskał sobie ogólnopolską sławę.Na stworzenie niewielkiego zespołu kabaretowego, który nie wymagał bogatej inscenizacji, potrzebował niewiele miejsca  do prób i  przedstawień, miał wpływ również fakt braku Domu Kultury, czy też innego miejsca dysponującego choćby niewielką sceną. Pewną Miarą  widowiskowości, jednocześnie, oryginalności, przysparzał zespołowi barwny strój krzczonowski.
Kabaret został ochrzczony wymowną nazwą „Rzep”, wywodzącą się od rośliny charakteryzującej się właściwościami  „przyczepliwości”, o której pisał Brzechwa:


„- Odczep się, rzepie! –
- A właśnie, że się nie odczepię !!”


Działalność artystyczna zespołu obejmująca  okres  1970 – 1986

                W przeciągu 15 lat działalności „Rzep” wystawił siedem oddzielnych programów. Prawie wszystkie teksty są dziełem Józefa Małka. Oto tytuły poszczególnych programów:

1. Wieczór z cykorią
2. Omłoty
3. Kołowrotek
4. Miotła i grabie
5. Zwierciadło
6. Zielone światło dla wsi
7. Wielkie pranie

Pierwszy występ kabaretu "Rzep" odbył się w szkolnej sali w Krzczonowie, 20 marca 1970 roku.
Program nosił tytuł "Wieczór z cykorią"
 Jak wspominają naoczni  świadkowie, zgromadziło się sporo ludzi. Większość z nich przyszła tu z czystej ciekawości, aby dowiedzieć  się co oznacza ten obcy przecież wyraz "kabaret". Na drugi występ, w tej samej sali, przyszło ludzi więcej niż  zdolna była pomieścić.
Początkowo w latach 1970-72 oprawa muzyczną spełniała w kabarecie kapela ludowa. Później role akompaniatora pełnił miejscowy rolnik, Edward Dębski, Zespół występował dosyć często  szczególnie w mniejszych miejscowościach ma kameralnych imprezach związanych głównie z kulturą ludową. Wiosną 1971 roku był w Chełmie na przeglądzie zespołów ZMW  później w Żukowie, Bychawie, a także na olimpiadzie rolniczej zorganizowanej przez ZMW w świetlicy Urzędu  Wojewódzkiego w  Lublinie.
 1972 roku w lutym zespół brał udział w podarowaniu akcji „Bliżej teatru” w Wojewódzkim Domu Kultury w Lublinie, gdzie zdobył wyróżnienie. W maju tego samego roku „Rzep”  występował na seminarium dla kierowników i reżyserów nauczycielskich  zespołów artystycznych w Krasnymstawie, „Roztocze 72”,  ta ciekawa impreza skupiająca rzesze młodych ludzi w dniach 17-13 czerwca była okazją do pokazania się zespołu szerszej publiczności w Zwierzyńcu.
Pokazy Sceny Amatora Rybnickiego Okręgu Węglowego w Rybniku w dniach 23-24 września 1972 roku organizowana w ramach IX Rybnickich Dni Kultury odbywały się również z udziałem „Rzepa”,
największe wyróżnienie dla zespołu /było to w kwietniu 1972 roku/ to zajęcie pierwszego miejsca na Międzywojewódzkim Koncercie Kabaretów Polski Południowej w Radomiu.
Stołeczny redaktor  Pan Maciej Karpiński , pisał   w Tygodniku Teatralnym :
….  największą niespodzianką przeglądu - A także  z całą pewnością  ewenementem  na skalę całego kraju - stał się ludowy kabaret ze wsi  Krzczonów w województwie lubelskim, o dźwięcznej  
nazwie „Rzep”.  Zespół ujął widownię przede wszystkim autentyzmem.
Nie był to żaden zespół ludowy z nazwy przymusowy z treści – był to zespól autentycznie  ludowy  „zdumiał mnie  krzczonowski Rzep. W dobie telewizji, która rozpowszechnia pewne wzorce, nie zawsze najlepsze, młodzi rolnicy o Krzczonowa zaprezentowali rzecz tak oryginalną i autentyczną , że ambitnej nauczycielce, która zespół zorganizowała, należą się  naprawdę gorące brawa…”
W barwnych strojach krzczonowskich zespół zaczął  występować dopiero od sukcesu w Radomiu. Do togo czasu kabaret występował z konferansjerem. Rolę tę z powodzeniom pełniły p. Leokadia Ruchlicka i nauczycielka Helena Babska.  Później obywano się bez konferansjera.
25 marca 1973 roku zespół brał udział w uroczystym koncercie w lubelskiej hali WOSiR zorganizowanym przez Wojewódzką Radę Związków Zawodowych, redakcję Sztandaru Ludu, wspólnie z kuratorium lubelskiego okręgu szkolnego .
W dniach 2-3 czerwca 1973 roku „Rzep” uświetniał swoimi występami Olsztyńskie Dni Folkloru.
Kilka dni później od 8-10 czerwca zespół śpiewał i grał dla uczestników Ogólnopolskiego Zjazdu Etnografów w Lubelskim Domu Kultury. U tym samym roku, o czasie Zlotu Młodych Przodowników Pracy i Nauki Krakowie  gdzie zespół występował,  Leokadia Ruchlicka została odznaczona złotą odznaką Janka Krasickiego.
Były również występy m.in. w Stoczku Łukowskim, Kaliszu, Gardzienicach.
Rok 1974 "Rzep" rozpoczął udziałem w "Panoramie Województw, Lublin - Warszawie", wielkiej imprezie artystycznej zorganizowanej na XXX - LECIE PRL, gdzie obok tak renomowanych zespołów jaki Zespół Pieśni i Tańca Ludowego WCS, Akademii Medycznej, kabaretu „Loża 44” - 26 stycznia w teatrze Stara Prochownia przedstawił swój repertuar, w maju i czerwcu dał około dwudziestu koncertów na terenie dawnego województwa lubelskiego, zorganizowanych przez redakcję Sztandaru Ludu i Towarzystwa Przyjaciół Prasy, Radia i Telewizji w Lublinie.
 2 czerwca razem z Zespołem Ludowym "Głusk" brał udział w uroczystościach związanych ze Świętem Lodowym, Dniami Spółdzielczości w Krzczonowie i 50-leciem OSP w Żukowie. 7 czerwca śpiewał na Sympozjum Młodej Literatury o Puławach zorganizowanym przez Krajową Radę Korespondencyjnego Kursu Młodych Pisarzy. następnego dnia brał udział w "Chmielakach Krasnostawskich 74". W tym samym miesiącu występował na Festiwalu  Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu. W dniach 30-31 lipca satyry "Rzepu" słuchali uczestnicy Zjazdu COS ZSL
W Warszawie. 19 września "Rzep" był w Białymstoku na Centralnej Inauguracji Roku K.O. Później występował w Muzeum  Etnograficznym w Toruniu, na Ogólnopolskim Zlocie Młodzieży w Koninie
i wielu innych miejscowościach.
W 1975 roku warszawski reżyser filmowy Tadeusz Półka zrealizował w Krzczonowie film dokumentalny pt. "Rzep". 8 lutego redakcja "Chłopskiej Drogi" w Karczewie przyznała kabaretowi Nagrodę Artystyczną im. Jana Pocka. 14 września „Rzepy” śpiewają na Dożynkach w Dziewięciołach w woj. kieleckim. W dalach 30-31 sierpnia i 1 września zespół bierze udział w III Ogólnopolskich Targach Sztuki Ludowej w Krakowie,  w  tym czasie również uświetnia swoim udziałem uroczystości związane ze świętami ludowymi w takich miejscowościach, jak Karczmiska, Końskowola, Nałęczów, Poniatowa,
W 1976 roku 7 lutego, zespół zaprezentował swój dorobek no Zjeździe Wojewódzkim ZSUW o Częstochowie, a później także no ogólnopolskiej akcji "Teatr 76". 5 września śpiewał na I Wojewódzkich Igrzyskach Rekreacyjno-Sportowych pracowników resortu rolnictwo, w amfiteatrze zamojskim.
w 1977 w dniach 11-14 lutego odbywał się w Tarnogrodzie "Sejmik Wiejskich Zespołów Teatralnych" z udziałem „Rzepa”. "Święto Kwitnących Sadów" w Józefowie nad Wisłą, to przepiękna impreza, o której zespół kilkakrotnie brał udział m.in. w dniach 7-9 maja togo samego roku. W tym czasie zespół występował też w Rykach, Kurowie, Braniewie i innych miejscowościach.
W 1978 roku w dniach 27-28 moja kabaret brał udział w III Ogólnopolskim Festynie Ludowo-Strażackich  zorganizowanym w Kazimierzu Dolnym a później dawał przedstawienia m.in. w Piaskach
 k/Lublina. Łęcznej, Janowcu k/Puław, w Chełmie.
W Okresie 1979-80 zespół nadal czynnie uczestniczył w tyciu kulturalnym w różnych środowiskach, m.in. w  Brześciu Kujawskim z okazji finału konkursu "Złota Wiecha", czy też z okazji Ogólnopolskiego Zjazdu Twórców Ludowych w Lublinie.
W roku 1981 rozpoczęły się trudno chwile dla kabaretu  wspomina kierownik zespołu pani Ruchlicka. Krytyka i satyra jaką proponował „Rzep” nie spotykała się z serdecznym przyjęciem wszędzie. Szczególnie o tym czasie miejscowe władze krzczonowskie nie popierały działalności zespołu. Jednakże już w 1983 roku kabaret wznowił swą działalność i dawał przedstawienia m.in. w  Chełmie, Włodawie na Ogólnopolskim Zjeździe Twórców Ludowych w Lubinie. W roku 1984 krzczonowiacy brali udział w Festiwalu Wiejskich Zespołów Teatralnych w Zawoi, organizowanym przez redakcje „Sceny Ludowej” i ZMW w Krakowie i w  obchodach 35-lecia redakcji "Nowa Wieś' w Warszawie.
Warto wspomnieć, iż 23 maja 1982 roku kierownik zespołu, pani Leokadia Ruchlicka, otrzymała Dyplom Honorowy za osiągnięcia w upowszechnianiu kultury, nadany przez Ministra Kultury i Sztuki.
W roku 1985 w marcu, kabaret przedstawia się pracownikom Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej w Kraśniku, w czerwcu bierze udział w święcie ludowym w Strzyżewicach k/Lublina. W tym roku otrzymał tez nagrodę w ogólnopolskiej akcji „Teatr 85” organizowanej przez m w Lublinie. Lipiec był okazją do wyjazdu  na Festiwal Wiejskich Zespołów Teatralnych do Krynicy, wyjazdu do Warszawy na akcję telewizyjną „Półmetek Dożynek” i współudziału o 70-leciu Spółdzielczości Samopomoc Chłopska o Krzczonowie razem z Zespołem Pleśni i Tańca Ludowego UMCS.
Z pewnością na długo w pomięci pozostanie Krzczonowiakom data 15 marca 1986 roku. Odbył się wtedy jubileuszowy koncert na zawodowej scenie warszawskiej o teatrze Stara Prochownia. Minęło 15 lat. gdy zespół po raz pierwszy zadebiutował w rodzimej miejscowości.
Głównym inicjatorem togo występu był znany aktor scen warszawskich, pochodzący z Krzczonowa - Wojciech Siemion. Wśród gości przybyłych na warszawski koncert był obecny m.in. prezes lubelskiego WK ZSL - Edward Harasim. Wręczył on kierownictwu zespołu list gratulacyjny, napisany odręcznie na czerpanym papierze. Najbardziej zasłużonym członkom zostały przyznane odznaczenia! Zasłużony Działacz Kultury i Zasłużony dla Lubelszczyzny. Jeden z dziennikarzy „Życia Warszawy” napisał :
"Ci, którzy przyszli do "Prochowni" na jubileusz "Rzepa", długo będą ten wieczór pamiętali. Dostarczył wielu wrażeń. Także refleksji nad niebezpieczeństwem ulegania stereotypom o myśleniu o wiejskiej kulturze”
Zaledwie miesiąc później od 18-20 kwietnia Zespół brał udział w Łęczyńskim  Jarmarku Satyry i ramach Wojewódzkiej Sceny Amatora. W dniach 15-16 maja „Rzep” występował na podsumowaniu konkursu „Złota Wiecha” w Suwałkach, organizowanym przez redakcję „Chłopskiej Drogi”. W czerwcu śpiewał a okazji Ogólnopolskiego Zjazdu Przewodniczących  Rad Kobiecych K.G.W w Nałęczowie
Obecnie kabaret przygotowuje program na dożynki w Dorohusku w woj.  chełmskim organizowano przez redakcję „Gromada - Rolnik Polski”  w dniach 30-31 sierpnia 1986 r.
Nie sposób opisać wszystkie koncerty „Rzepa”, było ich ok. trzech tysięcy.  Wymieniłem tylko te, które w widoczny sposób znalazły odbicie w kronice jaką  zespół posiada, lub przywołano zostały przez pamięć  jego członków.
Z recenzji prasowych, przeprowadzonych wywiadów wynika, iż w działalności zespołu następował konsekwentny rozwój. Wprowadzany był stopniowo bardziej ambitny i trudniejszy program, a jego wykonawcy nabierali większego obycia i doświadczenia scenicznego. Zespół zbierał najwyższe trofea podczas ogólnopolskich konkursów i przeglądów. Jednakże te powodzenia nie osłabiały zapału do sięgania po kolejne laury.  „Rzep”  jest ciągle żywym świadectwem, ze w bogatej panoramie wiejskiej kultury mieszczą się ale tylko zespoły pieśni i tańca, z lepszym czy gorszym skutkiem „odkurzające” folklor, nie tylko obowiązkowe dyskoteki w domu kultury, a relaks nie musi oznaczać telewizyjnej konsumpcji, czy przysłowiowej zabawy w remizie  .
Określenie "kabaret" wywodzi ale z jeżyka francuskiego i oznacza rodzaj teatrzyku z lekkim repertuarem skeczów literackich, piosenek i tańców, również może dotyczyć kawiarni lub restauracji, w której odbywa się kameralne  widowisko estradowe . Krzczonowiacy udowodnili, ze forma kabaretu ma rację bytu również w wiejskich realiach. Dowiedli, ze wyostrzony zmysł humoru, autoironia, nie są obce ludziom, którzy  mieszkają poza miejskimi aglomeracjami.  Józef Małek w swoich utworach dotknął chyba spraw istotnych, skoro po występach do aktorów kabaretu przychodzili ludzie i prosili o pomoc w rozwikłaniu swoich trudnych problemów. Czasami kabaret zyskuje sobie niemal rangę instytucji interwencyjnej. Bo przecież ludźmi, którzy proszą, aby „wyśpiewać ich sprawę”, kieruje wiara w skuteczność krytyki. Wiele racji jest w artykule M. Boratyńskiej,  która na temat zespołu krzczonowskiego pisze:  „Rzep”  ironiczny, ale nie napastliwy, chwilami rubaszny lecz zawsze w granicach dobrego smaku, groteskowy, dydaktyczny, choć nie natrętnie,  mocno osadzonych w realiach przechadza się jakby po drogach „terenowych”  niczym zwierciadło, obraz prawdy nieraz gorzkawej, ale zawsze okraszonej humorem: o urzędach, instytucjach, a także aspiracjach i możliwościach tej ciągle jeszcze ponad połowy narodu".
W czasie piętnastoletniej działalności „Rzep” zyskał sobie akceptację społeczeństwa śmiechem i drwiną, umyślnym przejaskrawieniem pewnych sytuacji i złych zjawisk społecznych, często wstydliwie skrywanych i zapomnianych. Niewyszukana forma, szczere z duża dozą prostoty wykonanie w dużej mierze autentycznych przy śpiewek ludowych.

Jest to opis działalności  Kabaretu „Rzep”  w jego „złotym okresie”  przypadającym na lata 1970 -1986





Bibliografia :
1. Praca magisterska Pana Jeremiasza Błazika pt.
 „ Repertuar muzyczny Kabaretu „Rzep” – Lublin 1986 r.
2. Księga pamiątkowa Kabaretu „Rzep”